Ból zatok – przyczyny, objawy i leczenie

Jakie są najczęstsze choroby zatok?

Zatoki to przestrzenie, które znajdują się w obrębie głowy, a dokładniej nosa i oczu. Są one wypełnione powietrzem i łączą się z jamą nosa. Zatoki oboczne, powszechnie nazywane przynosowymi składają się z czterech par zatok: szczękowych, czołowych, sitowych i klinowych. Ich zadaniem jest wytwarzanie wydzieliny potrzebnej do ogrzania, nawilżenia i oczyszczania powietrza wdychanego nosem. Dodatkowo zapobiegają przedostawaniu się drobnoustrojów do dalszych odcinków układu oddechowego. Chronią mózgoczaszkę przed urazami i izolują termicznie oczodoły. Stanowią też przestrzenie rezonacyjne, a więc to od nich zależy tembr głosu.

Wnętrze zatok, a dokładniej błona śluzowa wyściełająca zatoki jest wystawiona na działanie patogenów. Ze względu na bezpośrednie połączenie zatok do jamy nosowej, obszar ten jest najbardziej narażony na choroby pochodzenia wirusowego i bakteryjnego. Dodatkowo w tym miejscu może dojść do zakażenia grzybicznego, a także wytworzenia się polipów, torbieli, czy rozrostu procesów nowotworowych. Z tego powodu, warto jak najszybciej zlokalizować przyczynę bólu zatok i wdrożyć odpowiednie leczenie – chirurgiczne, farmakologiczne czy laryngologiczne.

Ból i zapalenie zatok – przyczyny

Ból zatok najczęściej spowodowany jest toczącym się procesem zapalnym w tym obszarze. Dodatkowo struktury te są opuchnięte, a w przestrzeniach, gdzie u zdrowego człowieka znajduje się powietrze, gromadzi się sącząca się wydzielina. Śluz, który próbuje przepłynąć przez ten obszar, wywiera nacisk na zatoki i powoduje ich ból. Z tego powodu za dolegliwości bólowe w tych strukturach najczęściej odpowiedzialne są infekcje wirusowe i bakteryjne. Mogą one wywołać zarówno ostre zapalenie zatok, jak i przewlekłe zapalenie zatok. Bardzo rzadko przyczyną stanu zapalnego zatok przynosowych jest mocno rozwinięta próchnica czy paradontoza oraz dysfunkcje anatomiczne, takie jak krzywa przegroda nosowa czy zbyt wąskie ujście chorej zatoki.

Zapalenie zatok – objawy

Główne objawy ostrego zapalenia zatok przynosowych to gorączka, silny ból głowy i obrzęk błony śluzowej. Dokładne miejsce odczuwania bólu jednak uzależnione jest od rodzaju zapalenia zatok. W przypadku kiedy odczuwamy dyskomfort pod oczami i w okolicach kości policzkowych, wówczas może to oznaczać zapalenie zatok szczękowych. Ból nad oczami i w obrębie całego czoła zaś związany jest z zapaleniem zatok czołowych. Ból i opuchnięcie w okolicach nasady nosa i między oczami zazwyczaj zwiastuje zapalenie zatok sitowych, z kolei w oczodołach i z tyłu głowy – zapalenie zatok klinowych.

Dolegliwościom tym może towarzyszyć zatkany nos, ściekająca po tylnej ścianie gardła wydzielina, nieprzyjemny zapach z ust, a nawet zaburzenia węchu. W niektórych przypadkach u pacjenta może występować ból zębów lub ból górnej szczęki. Jeśli objawy zapalenia zatok utrzymują się od kilku dni, wówczas mamy do czynienia z ostrym zapaleniem zatok. Bardzo ważne jest wtedy wdrożenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego, aby zapalenie ostre nie przekształciło się w przewlekłe. Dlatego w przypadku gorączki oraz obrzęku i bólu w okolicy nosa i zatok przynosowych, należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Rodzaje zapalenia zatok

Zapalenie zatok to choroba, która może przebiegać z różnym nasileniem. Z tego powodu wyróżnia się ostre zapalenie zatok, którego objawy utrzymują się krócej niż 12 tygodni i pojawiają się na przykład raz do roku. Stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok często trwa wówczas około 10 dni. Jeżeli tylko zostanie wdrożone odpowiednie leczenie, zazwyczaj choroba ta nie pozostawia po sobie żadnych śladów. Przewlekłe zapalenie zatok wiąże się z długotrwałymi objawami ze strony tych struktur i jest konsekwencją braku właściwej terapii ostrego zapalenia. Taka infekcja zatok trwa powyżej 12 tygodni, a choremu przez cały czas towarzyszą objawy o różnym nasileniu. 

Leczenie zapalenia zatok

Ze względu na to, że najczęściej przyczyną zapalenia zatok są wirusy, w takiej sytuacji wykorzystuje się leczenie objawowe. Polega ono na podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, takich jak paracetamol, a także przeciwzapalnych jak ibuprofen. Ważne jest również płukanie nosa roztworem soli morskiej lub fizjologicznej.

Leczenie przewlekłego zapalenia zatok obejmuje antybiotykoterapię. Trwa ona nie krócej niż 3 tygodnie. Dodatkowo wówczas również wdrażane jest leczenie objawowe, polegające na ograniczeniu wypływającej wydzieliny z nosa, ponieważ może ona spowodować infekcje dróg oddechowych. Laryngolog może przepisać pacjentowi również leki przeciwzapalne. Antybiotyk zaś jest stosowany, wtedy kiedy wirusowe zapalenie zatok trwa już od pewnego czasu, a leki obkurczające nie odblokowują ujścia zatok i najprawdopodobniej doszło do nadkażenia bakteryjnego.

Grzybicze zapalenie zatok najczęściej z kolei leczone jest specjalnymi preparatami o działaniu przeciwgrzybiczym. W sytuacji, kiedy ten typ patogenu odpowiada za zapalenie zatok, czasami konieczne jest leczenie chirurgiczne. Jeśli lekarz podejrzewa tło alergiczne zapalenia zatok, może zlecić wykonanie specjalnych testów i stosowanie glikokortykosteroidów nosowych. 

Domowe sposoby na zatoki

Nasilanie objawów, zwłaszcza przewlekłego zapalenia zatok przynosowych zwykle można próbować łagodzić za pomocą domowych sposobów. W tym celu wykorzystuje się zestawy do irygacji, które oczyszczają nos i zatoki z zalegającej wydzieliny. Kiedy pojawia się ból głowy w okolicy zatok, można próbować leczyć go inhalacją z wykorzystaniem izotonicznego roztworu soli morskiej lub słonej wody.

W przypadku zapalenia zatok ważne jest również picie dużej ilości wody, ponieważ ułatwia ona rozrzedzenie i pozbycie się śluzu. Warto również wdychać olejki eteryczne na przykład z drzewa herbacianego czy eukaliptusowy o działaniu przeciwbakteryjnym. Należy mieć jednak świadomość, że możliwe jest też zapalenie zatok bez kataru. Dlatego, jeżeli towarzyszy nam m.in. nawracający, nasilający się ból głowy i przestrzeni przynosowych, warto udać się do laryngologa, który zbada przyczyny tych dolegliwości i dobierze odpowiednią terapię.

Powikłania zapalenia zatok

Szybkie rozpoznanie zapalenia zatok i wdrożenie odpowiedniego leczenia pozwala zapobiec powikłaniom, takim jak chroniczne zapalenie zatok. Dolegliwość ta czasami podobnie jak nawracające ostre zapalenie zatok może wymagać leczenia chirurgicznego. Operacja zatok przeprowadzana jest wówczas metodą endoskopową, za pomocą specjalnych mikronarzędzi. Takie działania podejmowane są wtedy, kiedy leki i antybiotykoterapia, a także leczenie miejscowe polegające na nawilżaniu błony śluzowej zatok i usuwaniu wydzieliny z zatok nie przyniosą oczekiwanych rezultatów.